[Ἀπὸ τὸ βιβλίο: Φάος ἠελίοιο – Ἥλιου φῶς τοῦ Θεοδόση Ἀγγ. Παπαδημητρόπουλου:]

Ἀστράφτει ἡ καινούργια πανοπλία τοῦ Ἀχιλλέα, ποὺ σφυρηλάτησε ὁ Ἥφαιστος. Ἡ καινούργια ἀσπίδα ἔχει πάνω της τὸν οὐρανὸ μὲ τ᾿ ἄστρα, τὸν Ἥλιο, τὴ Σελήνη, πόλεις, γάμους μέσα τους, φιλονικίες, στρατούς, θεούς..- τὸ πρῶτο μέγιστο «γλυπτό» τῆς Ἑλληνικῆς Τέχνης, ἂν καὶ νοερό. Γοητεία παράξενη συνοδεύει τὸν ἥρωα μὲ τούτη τὴν ἀσπίδα στὴ μάχη: πελώριος [Ἰλιάς, ραψῳδία Χ, στίχος 92], πανέμορφος, στολισμένος. Τί νὰ κάνουν οἱ ἐχθροί;: Νὰ τὸν λατρέψουνε ἡμίθεο ἢ νὰ τὸν σκοτώσουν; Προτοῦ ἐπιβληθῇ ἡ δύναμη τῶν ὅπλων, ἐπιβάλλεται ἡ ὄψη -ἡ ἐ π ί δ ε ι ξ η τῆς δύναμης. Αὐτὴ εἶν᾿ ἡ μισή νίκη· τὰ γόνατα τῶν ἀντιπάλων κόβονται, χάνουν τὴ δύναμή τους, καθὼς βλέπουν τὸ ὑπέρλαμπρο θέαμα ὅπως ἀργοπροβαίνει· κι ἀπαιτεῖται ἥλιου φῶς, γιὰ νὰ κλέψῃ κεῖνο τὰ βλέμματα καὶ νὰ τρομοκρατήσῃ τοὺς ἀπέναντι… Ὁ «ὑποκριτής» πρέπει νὰ παίξῃ καλά στήν «παράσταση» -νὰ μείνῃ ἀκλόνητος στὸ ρόλο του -ἀτρόμητος νὰ προχωράῃ ἀντανακλῶντας μὲ τὴν ἐξάρτυση τὸν ἥλιο -νάναι ὁ ἴ δ ι ο ς ἥλιος σωστός! «Νὰ μή μαυρίσουν τὴν καρδιά μου οἱ θεοί! Μή μὲ ποτίσουν φόβο, ἀλλιῶς εἶναι γραφτό…

ΑΧΙΛΛΕΥΣ:
…χερσὶν ὕπο Τρώων λείψειν φ ά ο ς ἠ ε λ ί ο ι ο.
…νὰ χάσω ἀπὸ χέρια Τρώων τὸ φ ῶ ς τοῦ ἥ λ ι ο υ.
[Ἰλιάς, ραψῳδία Σ, στίχος 11]

Νὰ προλάβω νὰ τελειώσω μὲ τὴν ἐκδίκησή μου -μὲ τὴ μεγάλη μου παράσταση -τὴ μέγιστη παράσταση!» Τὸ τραγικὸ πρόσωπο, ὡς ἄλλος τραγῳδός, πάει στὸν πόλεμο. Θέλει νὰ ἐπιβάλῃ τὴν ὄψη του, κ᾿ ὕστερα νὰ ξεκάνῃ τοὺς ἔκθαμβους Τρῶες… Εἰρωνεία τραγική: Θὰ τὸν σκοτώσῃ – ὄχι στὴν Ἰλιάδα μὰ σ᾿ ἄλλο ἔπος, τὴν Αἰθιοπίδα [στὰ μή σῳζόμενα Κύκλια Ἔπη] – βέλος ἀπ᾿ τὸν κρυμμένο Πάρι στοὺς θάμνους· θὰ τὸν στοχεύσῃ καθ᾿ ὑπόδειξιν τοῦ Ἀπόλλωνα… Ὁ Πάρις, ποὺ κρυβότανε κιόλας πίσω ἀπ᾿ τὰ τείχη, ὁ καλοζωισμένος μὲ τὴν ὄμορφη Ἑλένη, θὰ καταφέρῃ τὸ θανάσιμο χτύπημα στόν «πρωταγωνιστή» ποὺ μάχονταν πάντα στὸ φῶς τῆς μέρας καὶ δέ φοβόταν νὰ βροντοφωνάξῃ τὴν παρουσία του. Ὁ «τραγῳδός»-ἥρως θὰ πέσῃ στὴ φωτισμένη σκηνὴ ἀπ᾿ τὸν κρυμμένο τεχνικὸ μὲ τὴ βοήθεια τοῦ ὑποβολέα πίσω -στὸ σκοτεινό «ἄδυτο» τῶν παρασκηνίων…

[Ἀπ’ τὴν ἐνιαία ἔκδοση τοῦ Ἡγεμόνα, μαζὶ μὲ τὸ θεατρικὸ ἔργο Μακιαβέλλι. Βλ. ἐδῶ.]

Δέ μοῦ εἶναι ἄγνωστο πὼς πολλοί ἄνθρωποι πίστευαν, καὶ πιστεύουν, ὅτι τὰ πράγματα τοῦ κόσμου τούτου διέπονται ἀπ᾿ τὴν Τύχη καὶ τὸ Θεὸ μὲ τέτοιο τρόπο, ὥστε ἡ ἀνθρώπινη φρόνηση νὰ μήν μπορῇ νὰ τὰ χειριστῇ -ὥστε νὰ μήν ὑπάρχει γιατρειὰ γιὰ τὰ πολλὰ τοῦ κόσμου. Ὁπότε, κρίνουν αὐτοὶ πὼς πρέπει νὰ ἐγκαταλείπουμε τοὺς ἑαυτούς μας πάντοτε στὴν Τύχη, ν᾿ ἀφήνουμε στὴν ἄκρη κάθε μάταιη σκέψη γιὰ τ᾿ ἀνθρώπινα. Τὴν ἀποδέχθηκαν πολλοί αὐτὴ τὴν ἄποψη ἀπ᾿ τοὺς σύγχρονούς μας, λόγῳ τῶν μεγάλων κι ἀπροσδόκητων μεταβολῶν ποὺ εἴδαμε καὶ βλέπουμε.

Αὐτά ἀναπολῶντας κάπου-κάπου, ἔκλινα κ᾿ ἐγὼ στὴν ἐν μέρει παραδοχὴ τῆς ἄποψης· ἐπειδὴ ὅμως ὑπάρχει σὲ μᾶς ἐλεύθερη βούληση, νομίζω ὡς ἀληθὲς μόνον ὅτι ἡ Τύχη διέπει κατὰ τὸ ἥμισυ τὶς πράξεις μας κι ἀφήνει στὴ βούλησή μας τὸ ἕτερο ἢ κάτι λιγώτερο… Παρομοιάζω τὴν Τύχη μ᾿ ὁρμητικὸ ποταμὸ πού, ὅταν πλημυρίζῃ, καταποντίζει πεδιάδες, ξεριζώνει δέντρα, καταστρέφει κτήρια, μεταφέρει τὴ γῆ ἀπ᾿ τό ᾿να μέρος στ᾿ ἄλλο· στὴν ὁρμή της, καθένας φεύγει κ᾿ ὑποχωρεῖ, μή μπορῶντας ν᾿ ἀσκήσῃ τὸ ἐλάχιστο ἐμπόδιο. Κι ὅμως..- οἱ ἄνθρωποι μποροῦν, πρὶν ἀπ᾿ τὴν πλημύρα, νὰ προλάβουν τοὺς κινδύνους μὲ προχώματα ὥστε, σὰν ἔρθῃ ἐκείνη ἢ νὰ κατευθυνθοῦν τὰ ὕδατα σ᾿ αὐλάκια ἢ ἡ ὁρμή τους νὰ ἐξασθενίσῃ καὶ νὰ γίνῃ λιγώτερο ἐπιβλαβής. Μοιάζει πολύ μὲ τὸν ποταμὸ ἡ Τύχη, κυλῶντας ὁρμητικὴ ὅπου δέν ὑπάρχει Ἀρετὴ νὰ τῆς ἀντισταθῇ -ἐκεῖ στρέφει τὴ ροή της, ὅπου ξέρει ὅτι δέν ὑφίστανται ἐμπόδια ἱκανὰ νὰ τὴν ἀνακόψουν.

Ἀπ’ τἩ νύχτα τ’ Ἁγιαννιοῦ, Β΄ πράξη, Α΄ σκηνή· μτφ: Θεοδόσης Ἀγγ. Παπαδημητρόπουλος.

ΑΘΕΑΤΑ ΞΩΤΙΚΑ:
Σιγά! Σιγά! Καθὼς ἡ Νύχτα ἔρχεται…
Στὶς θέσεις σας, ὀρδὲς τῶν ξωτικῶν!
Τὸ κάλεσμα ἀκούστε, τοῦ δάσους λουλουδάκια,
ἀνοίξτε -πέταλα σκορπίστε μυρωδᾶτα!
Ξωτικά, ξυπνήστε ἀπὸ τὸ ληθαργό σας!
Προβάλετε στὸ δάσος! Γύρω μαζευτῆτε!
Τὰ μπουμπουκάκια, στενάχωρα εἶν᾽ γιὰ σᾶς –
ἡ νύχτα ἡ θερινή, εἶν᾽ ἄνετη καὶ δροσερή…

Ἤρεμα καθήστε πλάι στὴν ἰτιὰ
καὶ μὲ τὰ σβέλτα τὰ χεράκια σας
πλέξτε μὲ κρίνους τῆς κοιλάδας
λευκὲς κορδέλες,.. παπουτσάκια!
Ντυθῆτε-στολιστῆτε μὲ ροῦχα γιορτινά
φίνα ἀπ᾽ τὰ πέταλα τῆς τριανταφυλλιᾶς
καὶ γι᾽ ἄρωμα φορέστε βιολέτας εὐωδιά,
σὰ θὰ λουστῆτε στὶς σταγόνες τῆς νυχτιᾶς!

Δέστε πῶς λαμπυρίζουν τὰ κοσμήματα –
χιλιάδες ὄμορφα, πολύτιμα πετράδια
ἤρεμα λυγίζουν τὸ γαλαζοπράσινο τὸν κρῖνο
κάτω στὸ χῶμα μὲ τὰ βρύα ν᾽ ἀκουμπήσῃ.
Δέστε πῶς οἱ ἀχτίδες παίζουν λαμπερές!
Δέστε πῶς κρέμονται σὰν πέρλες οἱ σταγόνες..-
ἡ εἰκόνα τῶν ἄστρων τῆς νυχτιᾶς
φεγγοβολάει μέσα τους βαθειά…

Πάρτε τὶς σταγονίτσες ὅπως τρέμουν
ἀπ᾽ τὰ πέταλα πάνω καὶ τὰ φύλλα,
κοσμήστε τὶς πλεξοῦδες σας μ᾽ αὐτὲς
καὶ φτειάξτε περιδέραιο μὲ πέρλες.
Στὸν ἀέρα, μ᾽ ἐλαφράδα, θὰ ταξιδέψουμε μετὰ
πάνω ἀπ᾽ τοὺς καταπράσινους λειμῶνες,
ἐνῷ θ᾽ ἀκούγεται μελῳδικά ὁ παφλασμὸς
ἀπὸ τὴν ἅρπα τῶν νυμφῶν τοῦ ποταμοῦ!..

Ἀπ’ τὴ Γραμματικὴ Τέχνη· ἐπιμέλεια-ἑρμηνευτικὰ σχόλια: Θεοδόσης Αγγ. Παπαδημητρόπουλος.

Ἀνάγνωσίς ἐστι ποιημάτων ἢ συγγραμμάτων ἀ δ ι ά π τ ω τ ο ς προφορά. Ἀναγνωστέον δὲ καθ᾽ ὑπόκρισιν, κατὰ προσῳδίαν, κατὰ διαστολήν. Ἐκ μὲν γὰρ τῆς ὑποκρίσεως τὴν ἀρετήν, ἐκ δὲ τῆς προσῳδίας τὴν τέχνην, ἐκ δὲ τῆς διαστολῆς τὸν περιεχόμενον νοῦν ὁρῶμεν· ἵνα τὴν μὲν τραγῳδίαν ἡρωϊκῶς ἀναγνῶμεν, τὴν δὲ κωμῳδίαν βιωτικῶς, τὰ δὲ ἐλεγεῖα λιγυρῶς, τὸ δὲ ἔπος εὐτόνως, τὴν δὲ λυρικὴν ποίησιν ἐμμελῶς, τοὺς δὲ οἴκτους ὑφειμένως καὶ γοερῶς. Τὰ γὰρ μὴ παρὰ τὴν τούτων γινόμενα παρατήρησιν καὶ τὰς τῶν ποιητῶν ἀρετὰς καταρριπτεῖ καὶ τὰς ἕξεις τῶν ἀναγιγνωσκόντων καταγελάστους παρίστησιν.

Σχόλια:

ἀδιάπτωτος: ἄπταιστος – καθ᾽ ὑπόκρισιν: μὲ πλήρη ἐκφραστικὴ ἱκανότητα – κατὰ προσῳδίαν: Ὅπως ἐπιβάλλει ἡ γραφὴ τῶν πνευμάτων καὶ τόνων κι ἀπαιτοῦσε ἡ τότε προφορὰ τῆς Ἑλληνικῆς. – κατὰ διαστολήν: μὲ κατάλληλες παύσεις – βιωτικῶς: κατὰ μίμησιν βίου/«νατουραλιστικά» – λιγυρῶς: μ᾽ ὀξύ, καθαρὸν ἦχο – ὑφειμένως: μὲ φωνὴ σπασμένη – Τὰ γὰρ … παρίστησιν.: Προειδοποίηση τοῦ καλοῦ γραμματικοῦ καὶ δάσκαλου τῆς γλώσσας: Ἡ κακὴ ἀνάγνωση ὑπονομεύει καί τὴν ἀξία τοῦ ποίηματος, γελοιοποιεῖ καί τοὺς τρόπους (τὶς ἔξεις) τοῦ ἀνίκανου ἀναγνώστη…

Ἀπ’ τἩ νύχτα τ’ Ἁγιαννιοῦ, Γ΄ πράξη, Η΄ σκηνή, καὶ στ’ ὀπισθόφυλλο τῆς ἔκδοσης· μτφ: Θεοδόσης Ἀγγ. Παπαδημητρόπουλος.

ΓΙΕΡΓΚΕΝ: Ὅμως, πρέπει τώρα νὰ ἐγκαταλείψῃς ὅλες σου τὶς θεωρίες γιὰ τὸν Ἔρωτα…

ΠΑΟΥΛΣΕΝ: Τὶς θεωρίες μου;.. Ποτέ! Εἰς τὸν Αἰῶνα τῶν Αἰώνων ποτέ!.. Ἀλλὰ δέ θὰ τὶς ἐφαρμόζω κιόλας… Ἀφ᾽ ἑνός, ἐρωτευμένος κάποιος, ἐκλαμβάνει τὸν Ἔρωτα ἀπὸ θεωρητικὴ σκοπιά· ἀρραβώνας καὶ γάμος, ἀφ᾽ ἑτέρου,.. εἶναι πρακτικά ζητήματα κ’ οἱ θεωρίες — ὡς γνωστόν — δέν μποροῦν πάντα νὰ λειτουργοῦν καὶ στὴν πράξη…

Απ’ τον Πρώιμο Βουδδισμὸ τοῦ T. W. Rhys Davids· μτφ: Θεοδόσης Ἀγγ. Παπαδημητρόπουλος.

Μπορεῖτε ν’ ἀγοράσετε τὸ βιβλίο, ἐδῶ.

Σαράντα χρόνια ὕστερ᾿ ἀπ’ τὴ Νιρβάνα, ὁ Γκοτάμα πηγαινοερχόταν στὶς πεδιάδες τῆς Βόρειας Ἰνδίας καὶ τὰ γειτονικὰ ὑψίπεδα τοῦ Νεπάλ, κ᾿ εἶχε ἄνεση χρόνου καί γιὰ τὴν πλήρη ἀνάπτυξη τοῦ συστήματος καί γιὰ τὴ λεπτομερειακὴ μετάδοσή του στοὺς μαθητές. πέθανε πλήρης ἡμερῶν, στὰ ὀγδόντα του, στὴν Κουνισάρα -ἕνα μέρος ἀκόμα μὴ ταυτοποιημένο. Οἱ ἄνθρωποι τῆς φυλῆς του, ἔτρεφαν μεγάλο σεβασμὸ γιὰ τὸ πρόσωπό του. Ὕστερ᾿ ἀπ᾿ τὴν καύση του, τὴ στάχτη μετέφεραν μέλη τῆς φυλῆς τῶν Μάλλα, ποὺ κατοικοῦσαν στὴν παραπλήσια πόλη. Παραδίδεται πὼς τὴ χώρισαν σ᾿ ὀκτὼ δοχεῖα. Τὰ ἕξι δόθηκαν στὶς γειτονικὲς φυλές (ἀνάμεσά τους, στοὺς Σάκυια), ἄλλο στὸ βασιλιᾶ τῆς Μαγκάντα καὶ τὸ τελευταῖο, σὲ κάποιο βραχμάνο στὴ γειτονικὴ Βεθαντίπα. Λέγεται πὼς κατασκευάστηκαν στοῦπες πάνω ἀπ᾿ τὰ ὀκτὼ κειμήλια, μὰ μονάχα μιά τους ἔχει ἀνακαλυφθῆ: ἡ ἀνεγερθείσα ἀπ᾿ τὸ βασιλιᾶ τῆς Κοζάλα Βιντούνταμπα τῶν Σάκυια στὸ καινούργιο Καπιλαβάστου, ἀφότου καταστράφηκε τὸ παλιό, λίγα χρόνια πρὶν ἀπ᾿ τὸ θάνατο τοῦ Βούδδα.